Türkiye, tarih ve efsanelerle bezenmiş, her biri kendine has bir hikâyeye sahip şehirleriyle dolu bir ülkedir. Peki, bu şehir isimlerinin ardında ne gibi tarihsel ve kültürel derinlikler yatıyor? İstanbul’dan Trabzon’a, Adana’dan Sinop’a kadar uzanan bu isimler, yalnızca birer yer işareti değil; aynı zamanda kültürel mirasımızın en önemli parçalarından. Kimisi bir mitolojik karakterden, kimisi coğrafi bir özelliğe atıfta bulunurken, diğerleri halkın kullandığı kelimelerden türemiş. Bugün bu isimler, kimliğimizin bir parçası olarak yer alıyor. Acaba bu büyüleyici geçmişe birlikte bir yolculuğa çıkmaya ne dersiniz? Her biri masalsı unsurlarla dolu şehir isimleri, bize tarih kitaplarının ve halk hikâyelerinin fısıldadığı sırları paylaşır. O halde gelin, Türkiye’nin şehir isimlerinin kökenlerini birlikte keşfedelim! İsimleri değişen şehirler hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz, bağlantıya tıklayabilirsiniz.
1. İstanbul
İstanbul, Türkiye’nin en tanınmış şehirlerinden biridir. Ancak “İstanbul” adı hiç de ilk haliyle bildiğimiz gibi değildir. Şehir, M.Ö. 658’de Megara Kralı Byzas tarafından “Bizantion” adıyla kurulmuştur. Roma İmparatorluğu’na katıldığında ise Roma İmparatoru Marcus Aurelius döneminde “Antion” adını almıştır. Ancak asıl değişiklik Bizans döneminde yaşanmış ve Bizans İmparatoru Konstantin, şehre “Konstantinopolis” adını vermiştir. “İstanbul” ise, halkın şehri ifade ederken kullandığı “Stin-Polis” (şehre doğru) teriminden türetilmiştir. Yani, İstanbul adı halkın samimi yaklaşımından doğmuş! Ne kadar ilginç, değil mi?
2. Adana
Adana’nın ismi, bir efsaneye göre gök tanrısı Uranüs’ün oğullarından biri olan Adanus’tan gelmektedir. Adanus, şehri kurmuş ve ona kendi adını vermiştir. Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin delta bölgesindeki bu verimli topraklar, zamanla Adana ismine çok özel bir anlam katmıştır; Fenikeliler bile bu şehre “Adonis” demiştir! Hem bereketli arazileri hem de tarım ve bitki tanrısı Adonis’le olan ilişkisiyle oldukça etkileyici değil mi?
3. İzmir
İzmir, ünlü Homeros’un destanlarında yer alan Kıbrıs Kralı Kinyras’ın kızı Smyrna’dan ismini almıştır. Ancak bu yalnızca bir başlangıçtır! Mitolojide Tanrıça Artemis’in de İzmirli olduğu kabul edilmektedir. Şehirde bulunan birçok arkeolojik buluntu, bu efsanelerin kanıtı niteliğindedir. İzmir adı ise, halk arasında “Smyrna”nın zamanla telaffuzunun değişmesiyle ortaya çıkmıştır. Yani İzmir, hem tarih hem de mitoloji açısından oldukça zengindir!
4. Trabzon
Trabzon, ismini Pontus Rum Devleti döneminde kullanılan “Trapezus” kelimesinden almıştır. Bu terim, “dört köşe” anlamına gelmektedir! Trabzon’un kendine özgü kültürü ve atmosferi, bu eski ismin derin izlerini taşımaktadır. Dolayısıyla, Trabzon ismi, şehrin coğrafi yapısını ve yerleşim biçimini simgeler. Ne kadar hoş bir bağ kuruyor, değil mi?
5. Manisa
Manisa, Spil Dağı’nın eteklerinde kurulmuş ve adını antik Yunanca “Magnesia” kelimesinden almıştır. Bu kelime, o dönemdeki manyetik taşların varlığına işaret etmektedir. Bazı kaynaklara göre, bu taşlar gerçekten de manyetik özellikler göstermekteydi ve bu nedenle Manisa bu ismi almıştır. Zamanla Türk hakimiyetine geçtiğinde, bu isim değişerek Manisa haline dönüşmüştür.
6. Amasya
Amasya’nın adı, antik çağlarda Mitridates Krallığı döneminde “Amaseia” olarak anılmaktaydı. Tarihî sikkelerde bu ismi açıkça görebiliyoruz. Ayrıca, Strabon’a göre “Amaseia” kelimesi “Ana Tanrıça Mâ’nın şehri” anlamına gelmektedir. Yani Amasya’nın tarihi, coğrafi güzelliklerin yanı sıra mitolojik bir dokuyla da zenginleştirilmiştir.
7. Ankara
Ankara, Türkiye’nin merkezi konumda bulunan şehri olarak oldukça derin bir hikâyeye sahiptir. Rivayetlere göre, Galatlar buraya yerleştiklerinde şehre Yunanca “çapa” anlamına gelen “Ankyra” adını vermişlerdir. Zamanla bu isim Ancyre, Engürü, Angara şeklinde evrilerek günümüzdeki “Ankara” formunu almıştır. Bu şehir, ismiyle olduğu kadar tarihiyle de birçok farklı kültürün izlerini taşır.
8. Ağrı
Ağrı, güçlü bir isme sahip olmasıyla dikkat çeker; ismi, efsanelerle dolu olan Ağrı Dağı’ndan gelir. Eski metinlerde “Ararat” adıyla geçen bu dağ, Nuh Tufanı’nda Nuh’un gemisinin konduğu yer olarak bilinmektedir. Türklerin bu bölgeyi fethetmesiyle birlikte dağın adı “Ağrı” olmuş ve şehir de bu ismi miras almıştır. Hem tarihi hem de efsaneleriyle oldukça etkileyici bir isimdedir.
İlginizi çekebilir:
Vancouver’dan Filipinler’e: İnsanların Adını Taşıyan 15 Ünlü Ülke Ve Şehir
Antalya, görkemli sahilleri ve tarihi yapılarıyla tanınır. İsmini Bergama Kralı II. Attalos’tan alarak, kralın bu bölgeye olan sevgisini gözler önüne serer. Antalya, başlangıçta “Attaleia” olarak anılmuştur. Zamanla halk arasında bu isim değişerek bugünkü “Antalya” halini almıştır. Tarihin Attalos’tan Antalya’ya uzanan yolculuğu, şehre özel bir tat katıyor.
10. Alanya
Deniz ve tarih, Alanya’da iç içe geçmiştir. Bu şehrin ilk adı, Korakesium olarak anılırken, Bizans döneminde “Kalanoros” olarak değişmiştir. Anadolu Selçuklu hükümdarlarından I. Alaaddin Keykubat’ın bu muhteşem kaleyi ele geçirmesiyle şehir “Alaiye” adını almıştır. Cumhuriyet döneminde ise Atatürk’ün ziyareti sırasında bu güzel şehre “Alanya” denilerek ismi son halini almıştır.
11. Artvin
Artvin, adının kökeniyle ilgili birçok farklı görüş barındırır. Yaygın bir görüş, Artvin isminin Gürcüce kökenli olduğunu ve “Ardvin” veya “Artvani” olarak “yüksek yer” ya da “ormanlık bölge” anlamına geldiğini savunmaktadır. Bu isim, bölgenin coğrafi yapısını ve doğal zenginliklerini yansıtmaktadır. Ayrıca tarih boyunca bu bölgeye hâkim olan farklı medeniyetler kültürel etkilerini adlandırmaya yansıtmış olabilir. Artvin’in tarihi, M.Ö. 2000’lere kadar uzanmakta ve Hititler, Urartular, Gürcüler, Bizanslılar ve Osmanlılar gibi birçok medeniyetin izlerini taşımaktadır. Bu nedenle adın tam kökeni, zengin bir tarihi geçmişe dayanan farklı kültürlerin etkisiyle ortaya çıkmış olabilir.
12. Edirne
Edirne, tarih boyunca birçok farklı isimle anılmasıyla dikkat çeker. Şu anki Edirne, bir zamanlar Roma İmparatoru Hadrianus’un en gözde şehirlerinden biriydi. II. yüzyılda Roma’nın Doğu’ya açılan kapısı olan Orestia kasabasına kent statüsü veren Hadrianus, bu şehre “Hadrianopolis” adını vermiştir. Zamanla bu isim “Adrianople” ve sonrasında bugünkü “Edirne” forma dönüştü. Osmanlı dönemine geçildiğinde ise şehir “Edrinus”, “Endriye” gibi isimlerle anılmış ve Aşıkpaşazade Tarihi’nde “Edrene” olarak kaydedilmiştir. Ancak kesin kimliğini Osmanlı’nın başkenti olduğu dönemlerde kazanmıştır; I. Murat, 1361’de bu stratejik öneme sahip şehri fethederek 88 yıl boyunca Osmanlı’nın gözde şehri yapmıştır. İstanbul’un fethiyle başkent pozisyonunu kaybetse de, tarih sahnesindeki etkisi asla silinmemiştir.
13. Isparta
Isparta isminin kökeni üzerine net bir bilgi olmamakla birlikte, ortaya atılan sanatsal teoriler oldukça ilgi çekicidir. En yaygın açıklamalardan biri, Sanskritçede “su” anlamına gelen “Vari” kelimesinin başına “Is” eklenerek “Isparita” olarak evrilmesidir. Zamanla bu isim “Isparta” halini almıştır. Alternatif bir görüş ise Hititler dönemindedir; kentin ilk adı olan “Baris”, Hititçede “bereket” anlamını taşır. Romalılar bölgeyi ele geçirince bu ismi kendi dillerine uyarlayıp “Sbarita” haline getirmişlerdir. Türkler de bu kelimeyi benimseyerek günümüzdeki haliyle kullanmaya devam etmiştir. Daha mistik bir bakış açısı arıyorsanız, Arap kaynaklarında “Sabarta” olarak anılan bu bölge, M.Ö. 8. yüzyılda Karadeniz’in kuzeyinden sürülen Sabardai kavminin yerleşimiyle anılmaktadır. Yani, Isparta’nın kökleri belki de Anadolu’dan çok daha uzaklara dayanıyor olabilir!
14. Eskişehir
Eskişehir adı, tam anlamıyla tarih kokmaktadır. Fakat ilginç olanı, burasının gerçekten “eski” olmayı sonuna kadar hak eden bir yer olmasıdır! Şehrin ilk yerleşim alanı, bugünkü merkezden 6 kilometre kuzeyde bulunan Dorylaion bölgesinde yer almaktaydı. Zamanla bu bölge taşınmış ve “Eski yerleşim” anlamında Eskişehir adını almıştır. Dolayısıyla bu şehir, adını doğrudan topraklarından alıyor; eski ama değerli!
1884 yılında Menteşe Sancağı olarak bilinen bu bölge, 1913’te Aydın eyaletinden ayrılıp bağımsız bir il olmuştur. Peki, ismi nereden geliyor? Rivayete göre, Selçuklu Sultanı Kılıçarslan’ın komutanlarından biri olan Muğlu Bey, bu bölgeyi fethetmiş ve ismi efsaneleşmiştir. Bu kahramanın adı, zamanla “Muğla” haline gelmiştir. Bu, Selçuklu tarihinin bir parçası olarak bir isim hikayesidir.
16. Sinop
Sinop, efsanelerle dolu bir diyar olarak bilinir. Şehrin isminin kökeni hakkında iki farklı hikaye bulunmaktadır. Birincisi, Sinop isminin bir Yunan tanrıçasından geldiğini anlatıyor. Diğer anlatım ise Sinop isminin bir Amazon kraliçesiyle bağlantılı olduğunu önermektedir. Her iki durumda da Sinop, mitololojik unsurlarla doludur. Türkiye’nin şehir isimleri yazımızın sonuna geldik.
