Dünya genelinde hava kirliliğine dikkat çekmek ve halkın bilinçlenmesini sağlamak amacıyla 2019 yılından beri her yıl 7 Eylül “Mavi Bir Gökyüzü İçin Temiz Hava Günü” olarak kutlanıyor. Hava kirliliği her yıl 7 milyon insanın ölümüne sebep olurken, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) geçtiğimiz yıl yayımladığı rapora göre, dünya nüfusunun yüzde 99’u, kaliteli hava standartlarının altındaki koşullarda ve insan sağlığını tehlikeye atan şartlarda yaşamaktadır. Peki, en kirli ve en temiz havaya sahip ülkeler hangileri? Türkiye, dünya hava kirliliği sıralamasında nerede yer alıyor?
DÜNYANIN HAVASI EN KİRLİ ÜLKELERİ
2022 Dünya Hava Kirliliği Raporu’na göre, en kirli hava kirliliğine sahip ülkeler sırasıyla Çad, Irak, Pakistan, Bahreyn ve Bangladeş olarak belirlendi.
En temiz hava kalitesine sahip ülkeler ise Guam, Fransız Polinezyası ve Bermudalar olarak sıralandı.
DÜNYANIN HAVASI EN KİRLİ ŞEHRİ
Dünya genelinde en yüksek hava kirliliği seviyesine sahip şehir Tayland’ın Chiang Mai kenti olarak kaydedildi.
AVRUPA’NIN HAVASI EN KİRLİ ÜLKESİ
Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) 2022 verilerine göre, Avrupa’da en kirli hava kalitesine sahip ülke Bosna-Hersek olarak belirlenirken, onu Kuzey Makedonya ve Sırbistan izledi.
DÜNYANIN EN TEMİZ HAVASINA SAHİP ÜLKELER
Hava kalitesini düzenli olarak izleyen İsviçre merkezli IQ Air’in raporuna göre, Avustralya, Estonya, Finlandiya, Grenada, İzlanda ve Yeni Zelanda, dünyanın en temiz havaya sahip ülkeleri arasında gösterildi.
HAVA KİRLİLİĞİ HER YIL 7 MİLYON KİŞİNİN ÖLÜMÜNE NEDEN OLUYOR
Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) 2020 verilerine göre, dünya genelinde hava kirliliği her yıl 7 milyon insanın ölümüne yol açmakta. Bu rakam, hava kirliliği kaynaklı can kayıplarının sigara ve sağlıksız beslenme nedeniyle ölenlerle eşit seviyede olduğunu göstermektedir.
Avrupa Çevre Ajansı (AÇA) ise 2020 yılında Avrupa Birliği (AB) genelinde 238 bin kişinin “havadaki küçük parçacıkların” neden olduğu kirlilik yüzünden hayatlarını “erken” kaybettiklerini bildirdi.
AÇA ayrıca, hava kirliliğinin Avrupa’da her yıl 18 yaşının altındaki 1200’den fazla çocuğun ve gencin ölümüne neden olduğunu belirtmiştir.
DSÖ standartlarına göre, bir bölgedeki havanın “temiz” olarak kabul edilebilmesi için ince partikül madde (PM2,5) değerinin metreküp başına en fazla 5 mikrogram olması şarttır.
DSÖ’nün 2022 yılında yayımladığı rapor, dünya nüfusunun yüzde 99’unun, kaliteli hava standartlarının altında ve insan sağlığını tehdit eden koşullarda yaşamakta olduğu gerçeğini vurgulamaktadır.
Raporda, incelenen ülke ve şehirlerin tamamında, havanın vücuda zarar verebilecek şekilde ince parçacık ve azot dioksit içerdiği, bu maddelerin en yüksek oranda “orta ve düşük gelirli ülkelerdeki” havada bulunduğu bilgisi paylaşılmaktadır.
Havadaki zararlı parçacıkların miktarını ölçen PM2,5 ve PM10 oranlarının, yaklaşık 2000 şehirde son 11 yıl içinde 6 kat arttığı belirtilen raporda, bu maddelerin solunum yoluyla akciğer ve kan dolaşımına girerek felç ve solunum hastalıklarına neden olabileceğine dikkat çekilmektedir. DSÖ bu raporda, önlenebilir çevre sorunlarının her yıl dünyada 13 milyondan fazla insanın ölümüne sebep olduğunu vurgulamıştır.
HAVA STANDARTLARI KARŞILANIRSA İNSAN ÖMRÜNÜN 2,3 YIL ARTMASI MÜMKÜN
Chicago Üniversitesi Enerji Politikası Enstitüsü (EPIC) tarafından yayınlanan Hava Kalitesi Yaşam Endeksi (AQLI) raporunda, hava kirliliğinin insan ömrü üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Rapora göre, tüm ülkelerin DSÖ’nün hava kirliliği standartlarını karşılaması durumunda ortalama insan ömrünün 2,3 yıl uzayabileceği; bu durumun dünya nüfusuna 17,8 milyar yaşam yılı ekleyebileceği ifade edilmiştir.
Hava kirliliği, insan yaşamına yönelik büyük bir dış tehdit olmaya devam ederken, bunun en fazla Güney Asya’da ölümlere sebep olduğu kaydedilmiştir.
Raporda, Bangladeş, Hindistan, Nepal ve Pakistan’da mevcut kirlilik seviyelerinin bu bölgelerde insan ömrünü ortalama 5 yıl kısaltabileceği vurgulanmaktadır.
TÜRKİYE KAÇINCI SIRADA?
2022 Dünya Hava Kirliliği Raporu’na göre, Türkiye dünya hava kirliliği sıralamasında 45. sırada yer almaktadır.
