Tarih boyunca büyük salgınlar devletleri, toplumları ve bireyleri ciddi şekilde etkilemiştir. Bazı salgınlar geçmişte kaybolmuşken, bazıları ise derin yaralar bırakmıştır. Jüstinyen Vebası’ndan Çiçek Hastalığı’na, İspanyol Gribi’nden Ebola’ya, AIDS’ten Domuz Gribi’ne kadar pek çok büyük salgın, farklı kıtalarda ortaya çıkarak dünya genelinde kayıplara yol açmıştır. Şimdi, dünyayı etkileyen bu önemli salgınlara birlikte bakalım.
Jüstinyen Vebası
Tarihin bilinen ilk salgınlarından biri olan Jüstinyen Vebası, MS 527-565 yılları arasında hüküm süren Bizans İmparatoru Justinian’dan adını almıştır. Justinian döneminde Konstantinopolis, hem eğlence hem de kültür merkezi haline gelmiş; Bizans İmparatorluğu, Orta Doğu’dan Batı Avrupa’ya kadar olan toprakları kontrol ederek en büyük boyutuna ulaşmıştır. Ancak veba mikrobunu taşıyan farelerin neden olduğu salgın karşısında şehir çaresiz kalmış, karantina ve giriş yasaklarına rağmen ağır kayıplar yaşanmıştır.
Veba
Kara Ölüm olarak da bilinen veba, Asya’dan Avrupa’ya gelerek büyük yıkımlara neden olmuştur. Tahminlere göre, Avrupa nüfusunun yarısından fazlasını (ölüm sayısının 25-30 milyon aralığında olduğu düşünülmektedir) ve dünya nüfusunun %10’unu yok etmiştir. 1346-1353 yılları arasında Avrupa’yı etkileyen salgın, 1665’te Londra’da büyük bir veba patlak vermesine yol açmıştır. 1720-1721’de Fransa’nın Marsilya kentinde yaşanan olayların, Batı Avrupa’daki son önemli veba salgını olduğu düşünülmektedir.
Çiçek Hastalığı
Çiçek hastalığının kökenleri belirsizdir. Mısır İmparatorluğu’na kadar uzandığı düşünülen çiçek benzeri bir döküntü, M.Ö. 3. yüzyıldaki mumyalarda görülmüştür. İlk yazılı tanımı M.S. 4. yüzyılda Çin’de, erken açıklamaları ise 7. yüzyılda Hindistan’da ortaya çıkmıştır. Çiçek hastalığının yayılımı, medeniyetlerin büyümesi ve ticaret yollarının genişlemesi ile artmış; her 10 kişiden 3’ünün ölümüne yol açmıştır. Hayatta kalanlarda ise ciddi yara izleri bırakmıştır.
Kolera
Kolera, Vibrio Cholerae bakterisinin bulaştığı yiyecek veya suyun tüketilmesi sonucu oluşan akut ishal enfeksiyonudur. Bu hastalık, Hindistan’daki Ganj deltasından yayılarak tüm dünyaya ulaşmıştır. 1800’lerin ilk çeyreğinde pandemik hal alan koleranın başlangıçtaki altı pandemisi, milyonlarca insanın ölümüne neden olmuştur. Yedinci pandemi 1961’de Güney Asya’da başlamış ve 1971’de Afrika’ya ulaşmıştır. Hastalık son olarak 1977’de Somali’de görülmüş, bu tarihten sonra başka bir vaka kaydedilmemiştir.
İspanyol Gribi
1918 İspanyol Gribi, tarihin en ölümcül salgınlarından biri olarak kabul edilmektedir. Dünya genelinde tahmini 500 milyon insanı etkileyerek, 20 ila 50 milyon insanın ölümüne neden olduğu belirtilmektedir. İlk olarak Amerika’da ortaya çıkan grip, Birinci Dünya Savaşı sırasında ABD’den Avrupa’ya giden askerler aracılığıyla yayılmıştır. Salgının başında maske takma zorunluluğu getirilmiş, okullar, tiyatrolar ve işletmeler kapatılmıştır.
AIDS
Kazanılmış Bağışıklık Yetersizliği Sendromu (AIDS), HIV virüsünün (İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü) neden olduğu bir hastalıktır. HIV, kan ve korunmasız cinsel temas yoluyla bulaşarak vücutta çeşitli dokulara yerleşebilir; en önemli etkisini bağışıklık sistemi üzerinde gösterir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, salgının başlangıcından bu yana 70 milyondan fazla insan HIV ile enfekte olmuş ve yaklaşık 35 milyon insan AIDS nedeniyle yaşamını yitirmiştir.
Ebola
Ebola virüsü, tedavi edilmediğinde ölümcül sonuçlar doğuran akut bir hastalıktır. İlk olarak 1976’da, Güney Sudan ve Kuzey Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ndeki Yambuku’da eşzamanlı olarak ortaya çıkmıştır. Hastalığın adı, Zaire’deki Ebola Nehri yakınındaki bir köyden gelmektedir. 2014-2016 yılları arasında Batı Afrika’da patlak veren Ebola salgını, virüsün ilk keşfedildiği 1976’dan bu yana yaşanan en büyük salgın olmuştur. Salgın, Gine’de başladı ve daha sonra Sierra Leone ve Liberya’ya yayıldı.
SARS
Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS), SARS-CoV virüsünün neden olduğu viral bir solunum hastalığıdır. SARS ilk kez Şubat 2003’te Asya’da görülmüştür. Küresel salgın, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa ve Asya’ya yayılmış; özellikle Hong Kong, Tayvan, Kanada ve Singapur gibi yerleri etkilemiştir. Dünya Sağlık Örgütü, dünyada 2.960 SARS vakası tespit etmiş ve 1.425’i iyileşmiş, 119’u ise hayatını kaybetmiştir.
Domuz Gribi
Domuz Gribi, pandemik İnfluenza A (H1N1) virüsünün neden olduğu, karmaşık bir evrim süreci sonunda ortaya çıkan bir hastalıktır. İlk kez 2009 yılında Mart ayında Meksika’da insanlar arasında görülen salgın, hızla tüm dünyaya yayılarak 11 Haziran 2009’da Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edilmiştir. 16 Ekim 2009 tarihli rapora göre, 191 ülkede 399 binden fazla domuz gribi vakası kaydedilmiş, bunlardan 4.735’i ölümle sonuçlanmıştır.
